Pod koniec XIX w. Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii było najpotężniejszym mocarstwem na świecie. Jego stolica – Londyn – stała się największą metropolią na naszej planecie, liczącą prawie 7 mln mieszkańców. Dla porównania polskie miasta z tego samego okresu – Wilno, Lwów, Warszawa, Poznań, Gdańsk, Kraków i Łódź – liczyły łącznie niecałe półtora miliona mieszkańców.
Londyn z końca XIX wieku był najbogatszą stolicą świata, w której zamożność sąsiadowała z ogromną, niewyobrażalną nędzą. Codziennością była śmierć. W dzielnicach biedoty ludzie umierali z głodu, zimna i chorób. Londyn był pełen wszelkiego rodzaju szumowin, złodziei, bezwstydnych kobiet i brudnych, obdartych dzieci. Był to świat Sherlocka Holmesa i Kuby Rozpruwacza, świat skrajności: bogactwa i nędzy, opływania w przepychu i umierania z głodu, arystokracji i prostytucji, świat życia i śmierci.
W 1898 roku, po trzyletnim pobycie w Japonii, do takiego Londynu powrócił angielski inżynier Edward William Barton-Wright.
W „kraju kwitnącej wiśni” zapoznał się z japońskimi sztukami walki – jujitsu i judo. Jako wcześniejszy praktyk tradycyjnego boksu, zapasów, szermierki, francuskiego savate i walki sztyletem, postanowił połączyć znane wcześniej systemy ze sztukami japońskimi, tworząc nową, angielską sztukę walki dla dżentelmenów i dam.
Powstanie angielskiej sztuki walki pod nazwą bartitsu ogłosił w 1898 roku, a w latach 1899 – 1901 promował i propagował ją na łamach Pearson’s Magazine. Nazwa tej sztuki stanowi połączenie pierwszych liter nazwiska twórcy (bart-) oraz końcówki wyrazu jujitsu (-itsu).
W bartitsu wykorzystano techniki z takich sztuk i sportów walki jak: tenjin shin’yo-ryu, kyushin-ryu, shiden fudo-ryu, judo, schwingen, savate, canne de combat, boxing. Podczas prezentacji swojej sztuki walki w Japan Society of London w 1901 roku Edward Barton wyjaśnił jej założenia, wskazując na techniki bokserskie (ręczne) jako skuteczne techniki ofensywne, jak również na wykorzystanie kopnięć jako bardzo dobrych technik ataku oraz obrony, które dodatkowo umożliwiają utrzymanie dystansu. Do tego użycie laski czy parasola uzupełniało cały arsenał ofensywno-defensywny. Natomiast judo i jujitsu, jako sekretne japońskie zapasy, należy – wg Bartona – wykorzystywać, gdy już dojdzie do bliskiego kontaktu z przeciwnikiem.
Szczególny nacisk kładł Barton na znajomość boksu. Pozwala on bowiem zrozumieć niebezpieczeństwo oraz wytrenować skuteczność, szybkość i trafność ciosu. Dużą wagę przykładał do znajomości miejsc, które należy atakować zarówno technikami ręcznymi, jak i kopnięciami, czy też przy użyciu kija.
Judo i jujitsu nie traktował jako technik wykorzystywanych do ataku lub obrony przed bokserem, ani też przed kopnięciami, ale uważał, że są najbardziej odpowiednie do stosowania w bliskim dystansie czy zwarciu. Ponadto zakładał, że aby dojść do skrócenia dystansu czy zwarcia, należy użyć technik bokserskich i kopnięć.
Na pewno możemy powiedzieć, że bartitsu, było pierwszym systemem, który połączył dalekowschodnie sztuki z europejskimi systemami walki.
Przyjętą metodą marketingową na upowszechnianie „angielskiej sztuki walki dla dżentelmenów” było organizowanie walk, w których mistrzowie z Japonii i Szwajcarii reprezentujący szkołę bartitsu, mierzyli się z przedstawicielami pozostałych sportów walki. Była to pierwsza formuła rozgrywania zawodów w mieszanych systemach walki. Bartitsu wyprzedziło system MMA o prawie sto lat, stawiając na międzystylową rywalizację sportową według wspólnie określonych zasad. Ale zanim zawodnik wystąpił w meczach, przechodził etap przygotowań i treningów.
Główne zasady bartitsu polegały na:
- wybiciu przeciwnika z równowagi;
- zaskoczeniu go, zanim odzyska równowagę i będzie mógł wykonać kontratak;
- atakowaniu jakichkolwiek stawów np. szyi, łokcia, nadgarstków, kolan, pleców, kostek.
Trening bartitsu rozpoczynał się od rozgrzewki, która miała rozluźnić ciało i przygotować do dalszego treningu. Stosowane rozgrzewki składały się ze znanego w XIX wieku zestawu ćwiczeń kultury fizycznej, wykorzystującego ćwiczenia na rozwój siły, szybkości i koordynacji według indyjskiej kalisteniki. Następnie studentów uczono jujitsu, francuskiego savate, czyli kopnięć, boksu i walki laską. Instruktor robił krótki pokaz danej techniki, następnie adepci powtarzali ją indywidualnie lub z partnerem. Zasób technik obejmował rzuty i dźwignie z jujitsu, podcięcia, a także ciosy bokserskie i obronę przed nimi oraz walkę kijem. Uczono zarówno ataków, jak i obron przed tymi atakami. Każdy trening uwzględniał powtarzanie stałych, niezmiennych, podstawowych elementów, możemy powiedzieć – kanonów technicznych samoobrony bartitsu. Na koniec treningu było kilka rund wolnych walk, w tym walki na pięści, walki z niskimi kopnięciami, walki na kije czy walki wykorzystujące wszystkie znane techniki dozwolone.
Bartitsu przestało oficjalnie działać jako szkoła sztuk walki w 1902 roku. Ostanie pokazy dla zamożnej części brytyjskiego społeczeństwa odbyły się w połowie roku w Cambridge University , w Oxford Town Hall, w bazie Shorncliffe Army Camp w Kent, w Mechanics Institute Hall w Nottingham i Adelphi Theatre w Liverpoolu. Przyczyna upadku bartitsu nie jest znana. Przypuszcza się, że Barton przecenił popularność swojej sztuki walki wśród grupy odbiorców, którą miała być bogata część społeczeństwa brytyjskiego. To mogło być przyczyną braku możliwości zapewnienia odpowiedniego wynagrodzenia za pracę instruktorów. Ostatecznie japońscy instruktorzy jujitsu założyli własne szkoły w Londynie, dając początek modzie na dalekowschodnie sztuki walki.
Szkoła Bartitsu była jedną z pierwszych, która prowadziła zajęcia z samoobrony dla kobiet. Po upadku bartitsu Edith Margaret Garrud założyła własne dojo jujutsu w Londynie, by uczyć sztuki walki bojowniczki ruchu sufrażystek, i dając początek połączeniu szkolenia samoobrony z polityczną filozofią feminizmu.
Edward Barton-Wright, po zakończeniu prowadzenia szkoły sztuk walki, pracował jako fizjoterapeuta. W swoich innowacyjnych praktykach fizjoterapeutycznych dalej używał nazwy bartitsu. Po raz ostatni udzielił wywiadu w 1950 r. dla biuletynu Budokwai, gdzie został przedstawiony jako pionier jujitsu w Wielkiej Brytanii. Zmarł w 1951 roku, w wieku 90 lat.
Sztuka walki bartitsu znalazła swoje miejsce także w popkulturze. Elementy tej walki mogliśmy zobaczyć na dużym ekranie w filmach: Sherlock Holmes z 2009 roku, Sherlock Holmes: A Game of Shadows 2011, Kingsman: The Secret Service, a także w serii manga i anime: Black Butler i The Mystic Archives of Dantalian. Jednakże swój ogólnoświatowy rozgłos zawdzięcza autorowi detektywa wszech czasów – Sherlocka Holmesa. W 1903 roku Sir Arthur Conan Doyle w swojej powieści określił bartitsu jako „baritsu” – sztukę walki, którą praktykował Holmes.
Obecnie, od 2002 roku, bartitsu/baritsu przeżywa w Wielkiej Brytanii swój renesans.
